D.V. op 1 mei aanstaande zullen de NGK en de GKv samen de Nederlandse Gereformeerde Kerken gaan vormen. Die eenwording zal op verschillende manieren gemarkeerd worden, onder andere met een landelijke viering op 12 mei a.s. en plaatselijke vieringen twee dagen later. Voor plaatselijke kerken wordt gewerkt aan een soort gereedschapskist, waar iedere gemeente uit kan halen wat er bij de plaatselijke situatie past. Het zou mooi zijn als in veel kerken gedankt wordt voor de herstel en verzoening, en gebeden wordt voor de nieuwe kerkgemeenschap. Daarnaast kun je als kerk naar eigen inzicht gebruikmaken van dingen als liederen, materiaal voor kinderen en jongeren, een leespreek en nog veel meer. Concretere informatie volgt zo spoedig mogelijk.
‘Hoe komt dat er in de praktijk dan uit te zien?’ Die vraag werd herhaaldelijk gesteld bij de behandeling van de kerkorde door de vorige Landelijke Vergadering/Generale Synode. Ook uit de regio’s en classes kwam die vraag naar voren toen ze de kerkorde in eerste lezing van commentaar mochten voorzien. Logisch, want de kerkorde tekent op allerlei punten alleen de grote lijn. Het antwoord op de vraag naar de concretisering luidde meestal: dat komt in de landelijke regelingen.
De Werkgroep Toekomstige Kerkorde (WTK) heeft dat pakket aan conceptregelingen nu klaar en legt dat voor aan de LV/GS van Zoetermeer. Ook aan de kerken en de regio- en classisvergaderingen wordt gevraagd om zorgvuldig mee te lezen en met commentaar te komen. Dit is de link naar het begeleidend rapport van WTK.
De voorgestelde regelingen (dat zijn er een stuk of 40) komen hier te staan.
Classes en regio’s dragen bij aan de nieuwe kerkorde
Bijna een jaar geleden, op 13 november 2021, hebben de Generale Synode en de Landelijke Vergadering (GS/LV) de eerste versie van de nieuwe kerkorde aangenomen. Daarna kregen de classes en regio’s de kerkorde toegestuurd met de vraag: is dit hoe we samen kerken willen zijn, of moeten sommige dingen misschien toch anders? Van de gelegenheid om op de kerkorde te reageren is ruimschoots gebruikgemaakt. De reacties van classes en regio’s zijn gebundeld in één document. Je kunt het HIER downloaden.
De Werkgroep Toekomstige Kerkorde (WTK) is met die reacties en voorstellen aan het werk gegaan om de behandeling van de kerkorde door de GS/LV in de zogenaamde ‘tweede lezing’ dit najaar voor te bereiden. De Werkgroep heeft geprobeerd om vragen te beantwoorden en eventuele onduidelijkheden weg te nemen. Ook doet zij, mede naar aanleiding van de reacties vanuit classes en regio’s een aantal voorstellen aan de GS/LV. Het document met de reactie van de WTK en de voorstellen aan de GS/LV kun je hier downloaden.
Reacties Een paar reacties uit het land: twee classes houden een pleidooi om de binding aan en het toezicht op de leer bij ambtsdragers krachtiger te formuleren en doen daar ook voorstellen voor. In haar rapport legt de WTK uit waarom zij deze voorstellen niet overnemen. Een andere classis oppert om artikel C5.1 over de openbare geloofsbelijdenis als volgt aan te passen: De kerkenraad bevordert dat elke gedoopte toegroeit naar openbare belijdenis van zijn geloof. De kerkenraad biedt daartoe kerkelijk onderwijs aan. Dit voorstel neemt de werkgroep wel over. In een enkel ander geval adviseert de WTK om bepaalde voorstellen niet nu maar later, na de hereniging te behandelen. Zo vraagt een classis om nu een nieuw ambt in te voeren, dat van evangelist. Dat kan volgens de werkgroep beter besproken worden bij de behandeling van een studie over ambten die de Theologische Universiteit op verzoek van GS en LV momenteel verricht.
Losmaking Een gevoelig onderwerp was altijd de losmaking van een predikant. Dat wordt in de praktijk gemakkelijk geassocieerd met falen. In werkelijkheid zijn er allerlei uiteenlopende redenen voor. Losmaking kan bijvoorbeeld ook het gevolg zijn van de opheffing van een gemeente. Nu in de kerken de beperkte mogelijkheid komt voor een tijdelijke verbintenis tussen kerkenraad en predikant, is er een extra reden om nog eens goed naar het onderwerp losmaking te kijken. Op aandringen van deskundigen op het gebied van predikantszaken komt de werkgroep met een nieuwe formulering van artikel B12. Dat spreekt dan niet meer van losmaking maar over beschikbaarstelling.
Concretisering De vaststelling van de kerkorde is niet het enige op het gebied van regels in de kerk. Binnenkort komt de werkgroep, samen met enkele commissies en deputaatschappen, ook met een pakket van regelingen die de kerkorde, waar dat nodig is, nader concretiseren voor de praktijk.
Nu het minder dan een jaar duurt tot de nieuwe gemeenschap van Nederlandse Gereformeerde Kerken een feit is, begint de eindstreep van ons werk als Regiegroep Hereniging in zicht te komen. Vanaf oktober zullen de Landelijke Vergadering (LV) van de NGK en de Generale Synode (GS) van de GKv zich buigen over de laatste stappen in het herenigingswerk. Dat doen ze gezamenlijk, maar voor het laatst formeel als afzonderlijke organen.
Hierbij zullen de beide vergaderingen hopelijk goed geholpen worden door ons voorbereidende werk en dat van vele andere werkers aan hereniging. Door middel van een rapport aan de LV/GS doen we verslag van onze werkzaamheden en maken we de balans op: waar komen we vandaan? Waar staan we nu? En waar gaan we naartoe? Hieronder staan een aantal belangrijke punten uit het rapport van de Regiegroep.
Verwondering en dankbaarheid Allereerst: het is met grote verwondering en in diepe dankbaarheid dat we in de afgelopen jaren mocht werken aan de hereniging van de GKv en de NGK.
We doen ons werk vanuit het besef dat dit samengaan van twee kerkgenootschappen niet alleen een belangrijke stap voorwaarts is in onderlinge liefde en verzoening. We geloven ook dat de hervonden kerkelijke eenheid in dit kleine deel van Gods grote kerk kan bijdragen aan het uitdragen van het evangelie (vgl. Joh. 17). Ten slotte hopen we dat de hereniging een vruchtbaar moment zal blijken in de zoektocht van plaatselijke kerken naar nieuwe en vernieuwde vormen van kerk-zijn, om woorden te gebruiken uit het eerdere document Verlangen naar een nieuwe kerk. Met die plaatselijke kerken bidden wij dat die kerken plekken mogen zijn waar Jezus Christus centraal staat, waar geleefd wordt uit genade, waar mensen veranderen en de blik gericht is op de wereld, waar alle gelovigen samen optrekken, in het bijzonder binnen de nieuwe kerkgemeenschap van de Nederlandse Gereformeerde Kerken.
Terugkijkend constateren we vooral dat het God zelf is die de kerken leidt, ook op de weg naar hereniging. Dit was niet in de laatste plaats te merken tijdens de vorige GS/LV. In onverwachte oplossingen, verbindende woorden en dienstbare eensgezindheid werden telkens weer nieuwe stappen gezet op de weg van hereniging. Een vrucht hiervan was de unanieme vaststelling van de nieuwe kerkorde in eerste lezing op 13 november 2021.
Naast het vaststellen van de nieuwe kerkorde in eerste lezing besloot de GS/LV 2020 ook tot een herenigingsdatum van 1 maart 2023, met als voorbehoud dat er een bevredigende oplossing gevonden moest worden voor het pensioenvraagstuk. Binnen de NGK zijn de pensioenen voor predikanten anders geregeld dan binnen de GKv. Bovendien is er aan GKv-zijde sprake van een financieel tekort. Na een intensief en bij tijden ook spannend proces hebben betrokken partijen elkaar gelukkig gevonden in een oplossingsrichting voor deze kwesties. Dat oplossingsvoorstel behelst onder meer finale besluitvorming over de pensioenen in april 2023, en daarmee een aangepaste herenigingsdatum van 1 mei 2023. Dat is de stip op de horizon waarmee we als Regiegroep nu rekenen.
Stappen naar hereniging In ons rapport doen we als Regiegroep verslag van het werk dat we in de afgelopen jaren verzet hebben. Leidend is daarbij steeds de vraag: wat moet er allemaal geregeld zijn om op 1 mei 2023 de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerken op een goede manier van start te laten gaan? Naast de definitieve besluiten over de pensioenvoorziening voor predikanten moeten er door de komende GS/LV globaal gezien nog vijf grote stappen gezet worden.
De nieuwe kerkorde moet definitief, dus in tweede lezing, worden vastgesteld;
Om die nieuwe kerkorde goed te laten functioneren moet een heel pakket aan bijbehorende regelingen worden vastgesteld;
Er moeten duidelijke afspraken gemaakt worden rond het overgangsrecht;
Er moeten besloten worden welke commissies er nodig zijn om het landelijk kerkverband straks goed te laten functioneren.
De beleidsmatige bezinning ten aanzien van de eerste begroting van de nieuwe kerkgemeenschap moet op gang komen. Concreet: welke vraagstukken vragen om investeringen?
Feestelijk moment
Deze stappen zijn vooral van praktische aard, gericht op het reilen en zeilen van de nieuwe kerkgemeenschap. Een groot deel van het rapport van de Regiegroep, evenals een aantal andere rapporten dat op een later moment volgt, is hieraan gewijd. Maar als het goed is zal de hereniging ook een feestelijk moment zijn, gericht op de dank aan God. Daarom vertellen we in ons rapport ook over de voorbereidingen die we aan het treffen zijn voor landelijke, regionale en plaatselijke vieringen van de hereniging.
Investeren in draagvlak Een groot hoofdstuk in het rapport gaat over het functioneren van de synode binnen de nieuwe kerkgemeenschap. Het is geen geheim dat veel classes en regio’s moeite hebben om afgevaardigden te vinden voor het landelijke vergaderwerk. De groep afgevaardigden die bereid zijn om dit werk te is meestal geen afspiegeling van hoe kerkenraden plaatselijk zijn samengesteld. Die discrepantie baart ons zorgen en we vragen ons in ons rapport af wat er de oorzaak van is. Is deze situatie het gevolg van de ervaren afstand tussen plaatselijke kerken en het landelijke kerkenwerk? Is er sprake van een gebrek aan bekendheid, of zelfs van een negatief beeld van het synodewerk? Wordt er te veel van afgevaardigden gevraagd, of duurt het synodewerk te lang?
Tegen de achtergrond van dit soort vragen en vanuit het besef dat het moment van hereniging vraagt om een investering in de verbinding tussen kerken onderling en tussen kerken en de landelijke kerkgemeenschap doen we in ons rapport een aantal voorstellen om de werkwijze van de synode zo aan te passen dat de afstand tussen de plaatselijke kerken en de synode wordt verkleind en de diversiteit in de samenstelling van de synode wordt vergroot. Dit zijn geen kant-en-klare oplossingen; de Regiegroep wil vooral graag dat er een proces van bezinning en vernieuwing op gang komt.
We hopen dat de GS/LV en de kerken met ons rapport gediend zullen zijn, maar bovenal dat in al het gezamenlijke werk God geëerd wordt. Met die bede bevelen we als Regiegroep ons rapport aan. Veel leesplezier gewenst!
Dalfsen, het mooie dorp in het Vechtdal ten oosten van Zwolle, kent twee betrekkelijk grote vrijgemaakt-gereformeerde kerken en een wat kleinere NGK. Nog wel, want er zijn vergevorderde plannen om samen één gemeente te gaan vormen, na de zomer van 2023. Een dubbele fusie dus. De drie kerkelijke gemeenten die samengevoegd worden zijn Dalfsen West en Dalfsen Oost, beide GKv met respectievelijk 530 en 700 leden, en de ongeveer 200 leden tellende NGK.
In maart 2015 hebben de drie kerken ‘met blijdschap en dankbaarheid verklaard dat ze willen leven in overeenstemming met Gods Woord en de belijdenis en daardoor elkaar herkennen, erkennen en aanvaarden als kerken van Jezus Christus, onze Verlosser en Heiland.’ Zij schaarden zich toen gedrieën achter het plaatselijke document ‘Delen in het Koninkrijk’ en omschreven daarin een heel aantal verlangens die betrekking hadden op hun verhouding tot God, tot elkaar en tot hun omgeving, verlangens die uitgewerkt werden in concrete plannen voor verdere kennismaking en samenwerking. De kerkenraden doen in dat document het voorstel om ‘medio 2023 de definitieve vorm van samenwerking tussen onze drie gemeenten te kiezen.’
Van hart tot hart Gert Pruim maakt deel uit van de regiegroep van de drie kerken die de fusie begeleidt en noemt de samenwerking bijzonder leerzaam. ‘In Dalfsen werken we met stuurgroepen die weliswaar onder kerkenraadsverantwoordelijkheid functioneren, maar toch een redelijke mate van zelfstandigheid hebben. Iedere stuurgroep (SG) voert het beleid uit op haar gebied, bijvoorbeeld SG Jong (jeugdwerk, catechese, kamp) SG Zondag (inrichting eredienst) en SG Naar Buiten (zending, evangelisatie). Die stuurgroepen bestaan sinds een paar jaar uit leden van de drie gemeenten en staan in dienst van alle drie de gemeenten. De coördinatie loopt via een bestuursmoderamen dat ook uit afgevaardigden van de drie gemeenten bestaat. We hebben de afgelopen jaren dus al heel intensief samengewerkt. Je merkt dat waar de samenwerking gevonden wordt het contact, de relatie bloeit. En wanneer die relatie ontstaat, ga je ook steeds meer gesprekken van hart tot hart voeren. Daarbij maakt het eigenlijk niet uit of je lid bent van de NGK of van één van beide vrijgemaakt-gereformeerde kerken.’
Je merkt dat waar de samenwerking gevonden wordt het contact, de relatie bloeit
Onderling contact wezenlijk Omgekeerd signaleert Pruim dat leden die nog niet zo intensief contact hebben met broers en zussen uit een van de andere gemeenten zich nog wel eens kritisch opstellen en wat tegensputteren. ‘Daarom is dat onderlinge contact zo wezenlijk in deze fase van het proces. Corona heeft ons dus behoorlijk in de weg gezeten; het plan was eigenlijk om veel meer over en weer elkaars diensten te bezoeken. Intussen hebben we die draad weer opgepakt. De ochtenddiensten worden op twee locaties gehouden waarbij wijksgewijs de bezoekers van de diensten gemixt worden. ’s Middags is er een leerdienst in de Hoeksteen, het gebouw van de NGK, en ’s avonds een VierDeDienst in het Kruispunt, het gebouw van de GKv. De diensten worden bezocht door leden uit alle drie de gemeenten, en door gasten natuurlijk. Voorgangers zijn zowel predikanten die aan de NGK zijn verbonden als collega’s uit de GKv.’
Alles bij elkaar is het een mooi proces. We kijken ernaar uit om samen één gemeente te gaan vormen
Niet overhaast Pruim noemt de grootste uitdaging in Dalfsen het verschil in omvang. Daarom wordt er niets overhaast in het proces om samen één gemeente te gaan vormen; ze nemen er de tijd voor. Pruim: ‘De regiegroep, bestaande uit leden van de drie gemeenten, adviseert in opdracht van het bestuursmoderamen de drie kerkenraden over welke stappen er op welke manier en op welk moment gezet moeten worden, waarbij ook aandacht is voor de formele samenwerkingsovereenkomsten en andere documenten. Maar op de NGK-manier, dus we leggen niet meer vast dan strikt noodzakelijk is. Alles bij elkaar is het een mooi proces. We kijken ernaar uit om samen één gemeente te gaan vormen.’
D.V. op 1 mei 2023 gaan de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en de Nederlands Gereformeerde Kerken één kerkverband vormen. De synode/landelijke vergadering noemde eerder 1 maart als beoogde datum van hereniging. Voor het harmoniseren van de pensioenvoorzieningen bleek net iets meer tijd nodig te zijn. Eind mei kwamen alle betrokken partijen tot de conclusie dat het mogelijk is om over een klein jaar samen te gaan, onder voorbehoud van instemming met alle financiële consequenties door de kerken.
Proces Met de nieuwe kerkorde als basis, die naar verwachting dit najaar op de gezamenlijke synode van Zoetermeer zal worden vastgesteld, vindt op 1 mei 2023 de bestuurlijke eenwording plaats. Daarna wordt aan de nieuwe regio’s – voorheen classes bij de GKv – gevraagd om afgevaardigden aan te wijzen voor de eerste synode van het nieuwe kerkverband. Die zal zich onder andere buigen over de besluiten die nodig zijn om vanaf 1 januari 2024 ook administratief één te zijn en over de budgetten voor de kerkelijke organisatie. Plaatselijke kerken krijgen met ingang van die laatste datum te maken met de praktische consequenties van de eenwording als naamswijzigingen, registratie in het handelsregister en inrichten van de juiste ANBI-publicatievormen. Maar ook de nieuwe arbeidsvoorwaardelijke predikantsregelingen worden dan van kracht. De harmonisatie van de pensioenvoorziening is binnen die regelingen een dossier dat veel tijd en aandacht heeft gevergd.
Pensioenen: huidige situatie De predikanten binnen de NGK zijn momenteel via de plaatselijke kerken aangesloten bij Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW), hun collega’s binnen de GKv ontvangen de emeritaatsgelden van de kerk waaraan zij verbonden zijn. De kerken zijn daarvoor lid van Vereniging Samenwerking Emeritering (VSE), die samen met alle kerken een fonds onderhoudt. Tot 2015 brachten de kerken bij VSE geld binnen voor de uitkeringen die in dat betreffende jaar daadwerkelijk nodig waren, een zogeheten omslagstelsel. Vanwege het groeiend aantal emerituspredikanten en de daling van het ledental bleek het in 2015 nodig om over te stappen op een kapitaalstelstel. Dat wil zeggen dat voor elke predikant, per ambtsjaar, zoveel wordt ingelegd dat op elk moment een volledige uitkering mogelijk is, een dekkingspercentage van 100%. Op het moment dat het omslagstelsel vervangen werd door een kapitaalstelsel was er sprake van een dekkingspercentage van ongeveer 30%. Door een aanzienlijk hogere bijdrage te vragen van de kerken was het plan om in 25 jaar de gewenste dekkingsgraad van 100% te bereiken. In 2019 is ervoor gekozen om het tempo te verhogen, en inmiddels is het tekort teruggelopen tot een dekkingsgraad van rond de 60%.
Pensioenen: nieuwe situatie Het is bij de hereniging van NGK en GKv nodig om de pensioenvoorziening te harmoniseren. Na analyse van diverse opties bleek PFZW daarvoor het meest geschikte fonds. Voor de toekomstige pensioenopbouw worden ook alle nu aan de GKv verbonden predikanten bij PFZW ondergebracht. Omdat het voor de kerken te duur is om de tekorten van VSE op korte termijn in te halen en tegelijk al de hogere kosten van PFZW te hebben, is PFZW bereid gevonden een aantal jaren uitstel te verlenen. Predikanten die nu aan de GKv verbonden zijn, gaan dus enkele jaren na de hereniging over naar PFZW. Uit analyses blijkt dat dit scenario per saldo financieel niet veel afwijkt van het huidige kostenniveau voor de kerken, met zicht op aanzienlijke daling als binnen VSE het dekkingspercentage van 100% is bereikt.
De Nederlands Gereformeerde instelling Arbeidszaken (NGA) zal aan de landelijke vergadering rapporteren over de gekozen oplossing voor de predikantspensioenen. De kerken zullen hier kennis van kunnen nemen en het in de regio bespreken. Predikanten die nu aan de NGK verbonden zijn, blijven deelnemer bij PFZW.
Alle relevante details van deze plannen worden dit najaar aan de kerken gepresenteerd en toegelicht. Daarvoor worden regioavonden georganiseerd, waarvoor de kerken te zijner tijd een uitnodiging krijgen.
In zijn Geest In aanloop naar de eenwording moesten en moeten er veel bestuurlijke besluiten genomen worden. De kerkorde van de nieuwe kerkgemeenschap heeft veel tijd en aandacht gevraagd. Treffend opent die kerkorde echter met de zinsnede: De Nederlandse Gereformeerde Kerken bestaan dankzij Gods genade. Zijn Geest verbindt de kerken in één geloof: het geloof in Christus Jezus, Gods Zoon, als onze Heer.
Aan Hem ook alle eer nu de hereniging steeds meer concreet gestalte krijgt.
Vanaf 1 juli a.s. gaan de NGK en GKv Sliedrecht samen één gemeente vormen. In een feestelijke dienst op 26 juni wordt daartoe een samenwerkingsovereenkomst getekend. Het plaatselijke proces richting hereniging verliep opvallend gelijk op met de landelijke ontwikkelingen. Ds. Geert van Dijk, sinds 2010 predikant van de NGK, is inmiddels ook aan de GKv verbonden. ‘We hadden en hebben in Sliedrecht de wind in de rug.’
De Ontmoeting, het gebouw van de NGK Sliedrecht, dat voor de samengevoegde gemeente eigenlijk aan de krappe kant is
Sinds zijn komst naar Sliedrecht sprak Van Dijk regelmatig zijn GKv-collega Albert-Jan Holsappel. Al voor 2014 vonden er ontmoetingen plaats op kerkenraadsniveau, in de vorm van thematische, verkennende gesprekken. De beide kerkenraden spraken elkaar over onderwerpen als: hoe functioneert het jeugdwerk, hoe is jullie pastorale structuur, hoe denken jullie over zaken als man/vrouw en ambt, toegang tot het avondmaal, huwelijk en echtscheiding en homoseksualiteit, hoe is jullie financiële situatie? Op gemeenteavonden werden de gemeenteleden op de hoogte gehouden van dit kennismakingsproces. Bijeenkomsten in de Stille Week in 2017 waren het eerste gezamenlijke project van de twee kerken, en op 29 oktober van dat jaar, twee weken voor de viering van het landelijke besluit om tot hereniging te komen in Kampen, erkenden ze elkaar formeel als kerken van Christus.
Een oudere broeder was tot tranen toe geroerd toen ds. Van Dijk voor de eerste keer voorging in de Elim-kerk
Kruisbestuiving Scriba Hans van Steenis (GKv) is vanaf het begin bij de samensprekingen betrokken geweest en benadrukt dat bij de aanstaande hereniging vreugde en verlangen overheersen, verlangen om de gevolgen van de scheuring op te heffen. De breuk van de jaren 60 is aan Sliedrecht niet voorbij gegaan, maar heeft er geen diepe voren getrokken. Tegelijk was er aan beide kanten wel degelijk nog pijn uit het verleden. Een oudere broeder was tot tranen toe geroerd toen ds. Van Dijk voor de eerste keer voorging in de Elim-kerk, het gebouw van de GKv.
Bij de kennismaking tussen gemeenteleden overheerste de herkenning. Net als op veel andere plaatsen, en ook landelijk, leefden in Sliedrecht de bekende vooroordelen: in de GKv is alles strak georganiseerd en doet men de dingen graag volgens de regels, in de NGK gaat iedere plaatselijke gemeente maar een beetje zijn eigen gang. In de praktijk bleek er sprake van een mooie kruisbestuiving. Om te beginnen waren de verschillen helemaal niet zo groot als gedacht, en daar waar wel verschil werd ervaren, konden de twee gemeenten juist veel van elkaar leren.
Weven
Elim, het gebouw van de GKv Sliedrecht, dat straks niet meer gebruikt wordt
Na een enquête in 2018 was de tijd rijp om een zogeheten weefgroep in te stellen, die als taak kreeg om diverse groepen en commissies, en daarmee de beide gemeenten, in elkaar te vlechten. Eerst werden de catechisaties samengevoegd, een jaar later heel het jeugdwerk. Ongeveer een jaar geleden zijn er vijf online klankbordavonden gehouden, een soort inspraakavonden voor gemeenteleden over de invulling van de eredienst, het pastoraat, het jeugdwerk, kerk zijn doordeweeks en kerk zijn voor de samenleving.
Het weven is na 1 juli nog niet afgelopen en dat hoeft ook niet
Vanaf dag één van de eerste lockdown in 2020 werden alle online diensten gezamenlijk georganiseerd en gestreamd. Dat werd niet meer teruggedraaid toen dit voorjaar iedereen wel weer naar de kerk mocht komen. Sinds die tijd staat de Elim-kerk dus leeg en vinden de diensten plaats in het kerkgebouw van de NGK, de Ontmoeting. Dat is eigenlijk maar net groot genoeg om beide gemeenten onderdak te verlenen; huisvesting na de hereniging is daarom nog wel een punt van aandacht. Ook over de pastorale structuur in wijken of kringen wordt nog nagedacht. Het weven is dus na 1 juli nog niet afgelopen en dat hoeft ook niet. Net als bij de landelijke hereniging zal er ook in Sliedrecht na de fusie nog wel wat tijd overheen gaan voordat de NGK en de GKv helemaal ineengevlochten zijn.
In september 2021 besloten de landelijke vergadering en de generale synode om een commissie belijdende kerk te benoemen, die moet verkennen op welke wijze de kerken hun geloof met het oog op deze en de toekomende tijd kunnen belijden en hoe de verankering van de kerken aan de leer van de Bijbel opnieuw vorm kan krijgen. De moderamina hebben de Regiegroep gevraagd om een aantal mensen te benaderen die samen deze commissie kunnen gaan vormen. Inmiddels is bekend wie er met elkaar de schouders gaan zetten onder deze taak, en zijn de betreffende personen benoemd.
Deze mensen gaan deel uitmaken van de commissie, in alfabetische volgorde:
Hans Burger (47). Nu: universitair hoofddocent systematische theologie Theologische Universiteit Kampen/Utrecht; lid NGK Enschede; emeritus predikant CGKv Franeker. Voorheen: lid deputaten kerkelijke eenheid.
mr.dr. Avelien Haan (45). Nu: docent/onderzoeker recht en bestuurskunde bij de NHL Stenden Thorbecke Academie; docent/trainer bij de Noordelijke Academie voor Openbaar Bestuur, zelfstandig onderzoeker bij de Parma Groep voor probleemverkenning, onderzoek, advies en uitvoering in veranderingsprocessen bij organisaties; lid GKv Aduard. Voorheen: voorzitter deputaten M/V en ambt GKv.
Sabine van der Heijden (63). Nu: docent (onder meer jeugdwerk), onderzoeker, supervisor en stage/loopbaanbegeleider Academie Theologie van de Christelijke Hogeschool Ede; lid NGK Houten; bestuurslid Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding. Voorheen: jeugdouderling NGK Houten; lid Commissie Toekomstig Predikantsprofiel NGK; coördinator jongerenwerkersopleiding De Wittenberg.
Esther de Hek (49). Nu: schrijver en schrijftrainer, eigenaar communicatiebureau Zinenzo, lid en jeugdouderling NGK Leidsche Rijn. Voorheen: hoofdredacteur OnderWeg.
Mark Janssens (58). Nu: predikant NGK Zeist t.b.v. de geestelijke verzorging in de zorg; coach, intervisor en supervisor; werkbegeleider voor beginnende predikanten; lid van de Landelijke Commissie voor Kerkelijke Onderzoeken; lid van de commissie verzoening en recht. Voorheen: afgevaardigde LV 2019-2021.
Marinus deJong (35), predikant Oosterparkkerk, GKv Amsterdam-Centrum. Hij promoveerde in 2019 op de visie van K. Schilder op de verhouding van kerk en wereld die hij vergeleek met de visie van de theoloog Stanley Hauerwas.
Pieter Niemeijer (66). Emerituspredikant van de GKv Rijnsburg. Voorheen: voorzitter GKv-synodes (2005 en 2011); voorzitter deputaten kerkorde.
Klik hier voor meer achtergrondinformatie over de instelling van deze commissie Klik hier voor de gronden onder het besluit om deze commissie aan te stellen.
Bij het Zuiderkruis in Maastricht is iedereen welkom die zich onder het Woord wil scharen. De samenstelling en de geografische ligging van deze gecombineerde NGK/GKv zorgen ervoor dat het een gemeente is met een bijzonder karakter. Opbouwwerker Marije Koelewijn zegt daarover: ‘Onze context dwingt ons ertoe om echt te kijken waar het om gaat. Afgebakend lidmaatschap en uitwisseling van attestaties passen bijvoorbeeld niet altijd even goed in deze setting. We maken ontspannen onze eigen keuzes.’
Sinds 2015 vormen de NGK en GKv één gemeente. De GKv bracht bij de fusie ds. Jacob Glas mee, de NGK het mooie kerkgebouw in de binnenstad, de Waalse kerk. Ds. Glas ging in 2020 met emeritaat. Inmiddels heeft ds. Ron van der Spoel zich voor anderhalve dag per week als predikant aan het Zuiderkruis verbonden. Marije noemt zichzelf ouderling met een speciale opdracht gemeenteopbouw; ze is kerkelijk werker met een theologische achtergrond. In 1998 kwam ze als student naar Maastricht, en ze is er nooit meer weggegaan. Naast haar en de predikant bestaat de kerkenraad uit nog twee ouderlingen en twee diakenen. Na het emeritaat van ds. Glas in 2020 is een visietraject gestart. De gemeente telt ongeveer 80 belijdende leden.
Visie Op de website van de kerk wordt die visie verbeeld in een wordcloud (zie afbeelding) en als volgt ingeleid: ‘Als gemeente willen we een “huis voor de ziel” zijn. Een ruimte waar voor iedereen zonder onderscheid een plek is om zich te laten inspireren door God, de levende Bron, die met Zijn genade en liefde ons heeft aangeraakt. Bij de Levende God is iedereen welkom. Dat betekent dan ook dat wij naar het voorbeeld van Jezus Christus elkaar liefdevol en zonder onderscheid of oordeel tegemoet treden. En dat we de dienende houding van Jezus Christus handen en voeten geven in de praktijk van ons leven.’
Geestelijk leidinggeven Wat maak het Zuiderkruis zo bijzonder? Koelewijn: ‘De achtergrond van onze leden en bezoekers is heel divers, van van huis uit gereformeerd tot katholiek en evangelisch. Sommigen hebben totaal geen affiniteit met de kerk. Er komen veel gasten en er lopen geregeld toevallige passanten naar binnen; we zitten in een kerkgebouw uit 1732 niet ver van het Vrijthof.’
De gemeente heeft een open houding naar haar omgeving en is zich bewust van haar maatschappelijke functie. Op allerlei manieren en momenten wordt samengewerkt met andere lokale kerken, zoals in het jeugdwerk en bij feestelijke gelegenheden als recent op Eerste Paasdag.
De kerkenraad koos er in het afgelopen jaar voor om steeds minder te managen en te regelen, en steeds meer te ‘herderen’. Daarmee wordt bedoeld dat de ambtsdragers zich proberen te concentreren op geestelijk leidinggeven, geïnspireerd door wat Petrus daarover schrijft in 1 Petrus 5.
Post-corona Wat voor veel kerken geldt, geldt voor het Zuiderkruis nog sterker: na corona moet de gemeente zichzelf tot op zekere hoogte opnieuw uitvinden. ‘Dat stelt ons voor uitdagingen maar biedt ook kansen,’ vertelt Koelewijn. ‘En we zitten nog middenin dat proces. Daarom vind ik het ook best lastig om er hier al te stellig over te spreken in de zin van: zo zijn wij, dit doen wij, dit willen wij.’ Een betrekkelijk jonge én kleine gemeente als het Zuiderkruis kan niet terugvallen op hoe het voorheen was, want de populatie is anders en de omstandigheden zijn anders dan voorheen. Dingen liggen minder vast en zijn minder vanzelfsprekend.
Het is best lastig om al te stellig te spreken over: zo zijn wij, dit doen wij, dit willen wij
Kerkverband De kerkenraad van Maastricht is blij met de aanstaande hereniging van NGK en GKv, maar de gemeente is er niet zo mee bezig. ‘Het wordt er voor ons eenvoudiger van, omdat we op dit moment nog bij twee kerkverbanden aangesloten zijn en ons naar beide verantwoorden.’ Het landelijk kerkverband is een zegen voor het Zuiderkruis. Koelewijn: ‘Juist als je als gemeente zo klein en zo pril bent als wij is het heel fijn om terug te kunnen vallen op mensen en organisaties met veel meer expertise en ervaring. Steunpunt Kerkenwerk helpt ons enorm met de noodzakelijke regelingen en randvoorwaarden van het kerk-zijn. We nemen volwaardig onze plek in binnen de classis en de regio en voelen ons daardoor gesteund in allerlei keuzes die we plaatselijk maken. Tegelijk willen we er niet te veel energie in steken; daarvoor zijn er te veel andere dingen die onze tijd en aandacht vragen. We zoeken altijd naar een wijze geestelijke motivatie om dingen op een bepaalde manier te doen of te laten, passend binnen de context van ons als kleine, geïsoleerde doorganggemeente in een katholiek deel van het land. Met het argument “omdat het zo hoort” kunnen we niet zoveel.’
De twee kerkenraadsvoorzitters van de samenwerkingsgemeente Zoetermeer, de een met een CGK-achtergrond, de ander van huis uit GKv-er, stralen een grote eensgezindheid uit als ze vertellen over het herenigingsproces in de satellietstad van Den Haag. Na een lange verlovingstijd werden de gecombineerde NGK/CGK en de plaatselijke GKv begin dit jaar één gemeente. Een oudere zuster maande de kerkenraad tot spoed. In de loop van dit jaar ontvangt Zoetermeer de afgevaardigden naar de synode/landelijke vergadering waar als het goed is de laatste besluiten zullen vallen voor de hereniging landelijk een feit is.
Het is om te beginnen even puzzelen op de namen. De gefuseerde 3G-kerk heet Het Lichtbaken. Ze gebruikt twee gebouwen: De Lichtzijde, voorheen van de NGK/CGK, en Het Kompas van de GKv. Om het rijtje compleet te maken: de twee kerkenraadsvoorzitters heten Jan-Kees Goet en Aubrey Linzey. We spreken elkaar via Teams.
Twee gebouwen
De Lichtzijde
‘De keuze om beide gebouwen aan te houden is illustratief,’ vertelt Linzey. ‘Het verlangen om elkaar te vinden werd niet door praktische argumenten gevoed, maar geestelijk. Beide gemeenten waaruit de nieuwe samenwerkingsgemeente is ontstaan waren getalsmatig ruimschoots groot genoeg om op eigen benen te blijven staan.’
Het Kompas
Eén gemeente met twee gebouwen belemmert de integratie niet. Goet: ‘Het voornemen is om op termijn op zondag min of meer dezelfde dienst te houden met hooguit wat accentverschillen, op twee verschillende tijdstippen en locaties. Mensen kunnen zelf kiezen welke dienst ze bezoeken, om wat voor reden dan ook; daar zijn ze vrij in. Het bezit van twee kerkgebouwen heeft als meerwaarde dat we als gemeente op twee plekken in de stad zichtbaar aanwezig en actief kunnen zijn.’ Die aanwezigheid vertaalt zich in betrokkenheid bij allerlei diaconale en missionaire activiteiten.
Vredeskerk Over integratie gesproken: de leden van de drie voormalige gemeenten (CGK, NGK en GKv) kennen elkaar al tientallen jaren. De NGK en de CGK zijn in 2007 een samenwerkingsverband aangegaan. Al in 2010 werd door deze samenwerkingsgemeente een gezamenlijke verzoeningsdienst belegd met de GKv, in een kerkgebouw dat groot genoeg was voor iedereen en dat de veelzeggende naam Vredeskerk draagt. ‘In de hal van de kerk zag ik toen mensen met tranen in de ogen,’ herinnert Linzey zich.
In de Vredeskerk zag ik in de hal van de kerk al mensen met tranen in de ogen
‘Als kerkenraden zijn we zij aan zij in een driedubbele rij naar voren gelopen, om te benadrukken dat niet de ene gemeente de andere op sleeptouw neemt, of belangrijker is dan de andere. In die dienst is schuld beleden over de gang van zaken in de jaren 60, vergeving geschonken en het heilig avondmaal gevierd.’
Gemeenteavonden Toch duurde het daarna nog jaren voordat de daadwerkelijke samenwerking intensiever werd. Vanaf 2014 werden in de zomermaanden gezamenlijke middagdiensten belegd. Steeds sterker drong zich na afloop van die periode het gevoel op: waarom in de zomer wel, en daarna weer een tijdlang niet? In 2018 zijn de twee gemeenten concreet gaan praten over meer samenwerking op weg naar samengaan. Dat begon bij de kerkenraadsvoorzitters die bij elkaar op de koffie gingen. Er volgden heidagen met beide kerkenraden, en daarna een aantal gemeenteavonden. Goet: ‘De gemeente meenemen in het proces en aanvoelen wat daar speelt en leeft, dat is essentieel geweest op weg naar de fusie. Door heel open te zijn en open te staan kregen we al in juni 2019 fiat van de beide gemeenten. Er was veel draagvlak en hoewel niet iedereen meteen stond te juichen, zette niemand de hakken in het zand. Het hielp enorm dat de gemeenteleden elkaar al goed kenden; je zou het een lange verlovingstijd op weg naar eenheid kunnen noemen.’
Ambtsdragers m/v Intussen maakte het feit dat de CGK deel uitmaakt van de samenwerkingsgemeente het proces er niet eenvoudiger op. Waar de classis en regiovergadering van respectievelijk de GKv en NGK con amore meteen instemden met het voorgenomen kerkenraadsbesluit om te fuseren, kostte het Goet meer tijd en inspanning om de CGK-classis zover te krijgen. Goet zette zich in Zoetermeer met overtuiging in voor de fusie; zijn kerkverband ging er uiteindelijk schoorvoetend mee akkoord. De visie op vrouwelijke ambtsdragers in de NGK en inmiddels ook in de GKv werd door zijn classis afgewezen en stond hartelijke instemming met de fusie in de weg. De nieuwe samenwerkingsgemeente kent vrouwelijke diakenen, geen vrouwelijke ouderlingen.
Projectgroepen In het proces naar hereniging is heel veel aan projectgroepen overgelaten, die gevormd werden door gewone gemeenteleden. Zij kregen de ruimte om zich te bezinnen op de vieringen, het jeugdwerk, de verkondiging, het diaconaat en tal van andere terreinen. Linzey: ‘In alles was merkbaar dat we elkaar in liefde wilden vinden. We beleefden de fusie niet alleen als een opdracht van de Heer, maar ook als een prachtig geschenk. Het mooie was dat we de jeugd op sommige momenten het voortouw zagen nemen.
Het mooie was dat we de jeugd op sommige momenten het voortouw zagen nemen
Ja, het was de kerkenraad die zich inspande voor een formele samenwerkingsovereenkomst, maar wat er in de gemeente gebeurde, ook onder de jongeren, was de motor achter de hereniging. Ongelofelijk bemoedigend!’ De voorzitters benoemen expliciet dat ze andere gemeenten met alle plezier meer willen vertellen over deze geslaagde manier van toewerken naar eenheid.
Synode/landelijke vergadering Voor begin oktober staat de start van de laatste besluitvormende ronde gepland die aan de voorgenomen landelijke hereniging van GKv en NGK voorafgaat. Aan Zoetermeer is door de synode/landelijke vergadering gevraagd om als zogeheten samenroepende kerk te fungeren voor die vergaderingen. De voorbereidingscommissie is al op bezoek geweest. De naam Zoetermeer zal dus de komende tijd nog wel vaker vallen in verband met de aanstaande hereniging, maar plaatselijk is die stap al gezet. De beide kerkenraadsvoorzitters laten in alles merken dat ze daar intens dankbaar voor zijn.
Afbeelding De Lichtzijde: S.J. de Waard – Eigen werk, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7170077
Bij het Zuiderkruis in Maastricht is iedereen welkom die zich onder het Woord wil scharen. De samenstelling en de geografische ligging van deze gecombineerde NGK/GKv zorgen ervoor dat het een gemeente is met een bijzonder karakter. Opbouwwerker Marije Koelewijn zegt daarover: ‘Onze context dwingt ons ertoe om echt te kijken waar het om gaat. Afgebakend lidmaatschap en uitwisseling van attestaties passen bijvoorbeeld niet altijd even goed in deze setting. We maken ontspannen onze eigen keuzes.’
.JPG){kind=link}