Wat doen we al samen?

Het is heel herkenbaar om het verlangen te zien van de GKV en NGK om één kerk te worden. Want sinds 2012 is dat diaconaal gezien al een feit. Vanuit de wens om diakenen in de NGK beter te ondersteunen, wilde de Centrale Diaconale Commissie graag aansluiten bij het Diaconaal Steunpunt (DS). Vanaf het eerste moment waren de gesprekken daarover hartverwarmend en opbouwend. Met als resultaat dat het DS vanaf 2012 ook toegankelijk werd voor diakenen uit de NGK.

Training en toerusting
Op het DS werkt Derk Jan Poel als consulent. Hij wordt daarbij ondersteund door Alize Bijkerk. Diakenen en gemeenteleden kunnen bij hen terecht met hun diaconale vragen. Bijvoorbeeld over wat de plek van de collecte is in de eredienst. Of wat te doen nu een gezin een lening niet kan terugbetalen? Of hoe stimuleren we als diakenen onze gemeente in dienen, delen en doen? Ook biedt het DS training en toerusting, bijvoorbeeld via regionale toerustingsavonden voor nieuwe diakenen. En recent is de videocursus ‘Bloeiend diaconaat’ gelanceerd. Verder heeft het een divers aanbod aan actuele en praktische materialen waarvan veel via de website www.diaconaalsteunpunt.nl beschikbaar is.

Gemeenschappelijke visievorming
Zowel binnen de GKv als de NKG wordt de diaconale samenwerking ervaren als een verrijking. We merken dat gemeenschappelijke visievorming van groot belang is als het gaat om vragen als: hoe ben je kerk van Jezus Christus in deze eeuw? Wat is daarin de plek van missionair diaconaat? En hoe krijgen we de missionair-diaconale roeping van onze kerken prominenter  op de agenda’s van beide kerkgemeenschappen en binnen de opleiding tot predikant? Samen werken we zo aan onze droom om onze kerken en haar leden meer diaconaal missionair in beweging te brengen.

Blik naar buiten
We doen dat overigens volop met de blik naar buiten. De uitdagingen zijn groot en de kerk bestaat uit meer dan diaconaat alleen. Daarom werkt het Diaconaal Steunpunt nauw samen met diverse organisaties, zoals bijvoorbeeld Schuldhulpmaatje, Hulp in Praktijk en Present, maar ook met het Nederlands Gereformeerde Toerusting (NGT) en het Praktijkcentrum. We kijken daarbij ook verder dan GKv en NGK alleen. Zo is er een groeiende samenwerking met de PKN. En al jaren werken we nauw samen met de Christelijke gereformeerde kerken in het Platform Diaconale Samenwerking en in onze gezamenlijke landelijke diakendagen. Door samen te werken vanuit een gezamenlijke visie kunnen we elkaar versterken. Kerkmuren vallen weg als je de naaste helpt.

Samen onderweg
Zo werken we ook de komende tijd enthousiast samen verder aan onze droom. Concreet betekent dit dat we aan de slag gaan met het verbinden van diaconaat en jeugd en het versterken van de diaconaal missionaire ontwikkeling van onze kerken. Want ook daarin zijn we als GKv en NGK samen onderweg.

Hieronder vindt u een overzicht van kerken die op lokaal niveau samenwerken. Dit overzicht is samengesteld door Ad de Boer (o.a. hoofdredacteur van Onderweg).

Aantallen
Er zijn in Nederland 87 NGK gemeenten en 264 lokale GKv gemeenten, samen zijn dat 351 lokale kerken. De NGK tellen 88 predikanten die aan gemeente verbonden zijn; onder hen zijn ook CGK en GKv predikanten die in een samenwerkingsgemeente dienen. Binnen de GKv zijn 267 predikanten die verbonden zijn aan een gemeente.
De NGK tellen 32.912 leden, waarvan circa 21.000 belijdende leden en circa 12.000 doopleden. De GKv tellen zo’n 118.406 leden. Waarvan 77.438 belijdende leden en 40.968 doopleden.

Samenwerkingsgemeenten
Er zijn vier samenwerkingsgemeenten met GKv/NGK (Neede, Nijverdal, Wapenveld, Zaandam) en twee GKv/NGK/CGK (Deventer, Lisse). Daarnaast werkt de GKv in 12 plaatsen samen met de CGK; en de NGK vormt in tien plaatsen een samenwerkingsgemeente met de CGK. Deze gemeenten functioneren als één gemeente; aangesloten bij meerdere kerkverbanden.

Samenwerkende gemeenten
In 30 plaatsen werken GKv en NGK gemeenten samen. Daarnaast werken beide kerkverbanden nog in tal van plaatsen samen met de CGK. Deze samenwerking is gebaseerd op wederzijdse erkenning als kerk van Jezus Christus, mogelijkheid van kanselruil, gezamenlijke diensten en Avondmaalsvieringen, andere vormen van samenwerking.

 

Overzicht samenwerkingsgemeenten

(Functioneren als één gemeente; aangesloten bij meerdere kerkverbanden)

Samenwerkingsgemeenten CGK/GKv/NGK  

Deventer

Lisse

Samenwerkingsgemeenten CGK/NGK  

Alkmaar

Almere

Amsterdam-de Bron / Oase Nieuw West

Arnhem

Haren

Hengelo

Lelystad

Nieuwegein

Rotterdam-Alexanderpolder

Zoetermeer

Samenwerkingsgemeenten CGK/NGK/PKN

Amersfoort-Vathorst

Samenwerkingsgemeenten GKv/NGK

Neede

Nijverdal

Wapenveld

Zaandam

Samenwerkingsgemeenten CGK/GKv

Doesburg

Enkhuizen

Franeker

Harlingen

Hilversum

Nijmegen

Rotterdam-Zuid

Rozenburg-Voorne

Sneek

Surhuisterveen

Veendam-Wildervank

Woerden

 

Overzicht samenwerkende gemeenten

(Erkenning als kerk van Jezus Christus, mogelijkheid van kanselruil, gezamenlijke diensten en Avondmaalsvieringen, andere vormen van samenwerking)

Samenwerkende gemeenten GKv/CGK

GKv                                                                                CGK

Alkmaar                                                                             Alkmaar (CGK/NGK)

Almelo                                                                               Almelo

Amersfoort en Leusden (10)                                        Amersfoort (ook NGK (2)  bij betrokken)

Apeldoorn (2)                                                                  Apeldoorn (3) (ook NGK bij betrokken)

Assen (5)                                                                           Assen

Balkbrug                                                                            Dedemsvaart

Bodegraven                                                                       Woerden (CGK/GKv)

Breda                                                                                  Breda

Broek op Langedijk                                                         Broek op Langedijk

Capelle a/d IJssel (2)                                                      Rotterdam-Oost/Capelle a/d IJssel

Delft                                                                                    Delft

Delfzijl                                                                                Delfzijl

Drachten (3)                                                                      Drachten

Dronten-Zuid                                                                    Dronten  (ook NGK bij betrokken)

Enschede (4)                                                                      Enschede (2) (ook NGK bij betrokken)

Ermelo                                                                                Ermelo

Gent                                                                                     Antwerpen

Goes                                                                                    Goes

Gorinchem                                                                        Gorinchem

Groningen (3)                                                                   Groningen

Haarlem                                                                             Haarlem (ook NGK bij betrokken)

Hasselt                                                                               Hasselt

Hengelo                                                                             Hengelo (CGK/NGK)

Hoofddorp                                                                        Hoofddorp

Kampen (2)                                                                      Kampen (ook NGK bij betrokken)

Leeuwarden                                                                      Leeuwarden

Leiden                                                                                Leiden

Middelburg                                                                       Middelburg

Nieuwerkerk a/d IJssel                                                  Rotterdam-Oost/Capelle a/d IJssel

Rotterdam-Oost                                                               Rotterdam-Alexanderpolder (CGK/NGK)

Stadskanaal                                                                       Stadskanaal

Utrecht (2)                                                                         Utrecht-Centrum

Waddinxveen                                                                    Boskoop

Winschoten                                                                       Winschoten

Zuidlaren                                                                           Zuidlaren

Zutphen                                                                             Zutphen

Zoetermeer                                                                       Zoetermeer (CGK/NGK)

Zwolle (5)                                                                          Zwolle (ook nGK bij betrokken)

Samenwerkende gemeenten NGK/CGK

NGK                                                                                CGK

Amersfoort (2)                                                                  Amersfoort

Apeldoorn                                                                          Apeldoorn (3)

Assen                                                                                  Assen

Den Haag/Rijswijk (2)                                                   Den Haag

Dronten                                                                             Dronten

Eindhoven                                                                         Eindhoven

Emmeloord                                                                       Emmeloord

Enschede                                                                           Enschede (2)

Haarlem                                                                             Haarlem

Hattem                                                                               Hattem

Hoogeveen                                                                        Hoogeveen

IJsselmuiden                                                                    Kampen

Kampen                                                                             Kampen

Marknesse                                                                         Emmeloord

Rijsenhout                                                                         Aalsmeer

Rotterdam-Overschie                                                     Rotterdam-Centrum

Utrecht                                                                               Utrecht-Centrum

Utrecht Leidsche Rijn                                                     Utrecht-Centrum

Zaandam (GKv/NGK)                                                     Zaandam

Zwolle (2)                                                                           Zwolle

Samenwerkende gemeenten GKv/NGK

GKv                                                                                 NGK

Alkmaar                                                                             Alkmaar (CGK/NGK)

Amsterdam-Zuid-West                                                   Amsterdam – De Bron en Oase NW (CGK/NGK)

Alphen aan den Rijn                                                        Alphen aan den Rijn

Amersfoort  (10)                                                               Amersfoort (3 w.o. CGK/NGK/PKN Vathorst)

Barneveld/Voorthuizen                                                   Voorthuizen/Barneveld

Bunschoten-Spakenburg (4)                                          Bunschoten-Spakenburg

Dalfsen (2)                                                                         Dalfsen

Driebergen-Rijssenburg                                                  Doorn

Dronten-Zuid                                                                    Dronten

Den Haag/Rijswijk/Voorburg (3)                                 Den Haag/Rijswijk (2)

Ede (2)                                                                                Ede (2)

Eindhoven                                                                          Eindhoven

Enschede (4)                                                                      Enschede

Haarlem                                                                              Haarlem/Heemstede (2)

Hardinxveld-Giessendam                                               Hardinxveld-Giessendam

Heerde                                                                                 Heerde/Epe – op weg naar samenwerkingsgemeente

Hilversum (CGK/GKv)                                                     Loosdrecht

IJsselmuiden                                                                      IJsselmuiden – op weg naar samenwerkingsgemeente

Langeslag                                                                            Heino/Langeslag – samenwerkingsgemeente in 2018

Langerak                                                                             Langerak

Leerdam                                                                              Leerdam

Maastricht                                                                          Maastricht – samenwerkingsgemeente in 2018

Nieuwegein                                                                        Nieuwegein (CGK/NGK)

Nunspeet                                                                            Nunspeet – samenwerkingsgemeente in 2018

Oegstgeest                                                                          Oegstgeest

Sliedrecht                                                                           Sliedrecht

Utrecht Leidsche Rijn                                                      Utrecht Leidsche Rijn

Wezep                                                                                 Wezep

Zeewolde                                                                            Zeewolde

Zwolle (5)                                                                           Zwolle (2)

 

Twee kerken die samen één worden, in Nijverdal weten ze al hoe dat moet. De Gereformeerde Kerk vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerk vormen sinds 1 januari 2015 één gemeente: de Levensbron. Betrokkenen Gerrit Bekendam (58, NGK) en Jan Both (61, GKv) blikken terug en kijken vooruit. Hun advies: Kijk waar je elkaar kunt vinden en ga niet ‘haarkloven’ over de verschillen.

Ja, er zijn dingen veranderd sinds de GKv en NGK in Nijverdal een samenwerkingsgemeente zijn geworden. Zo moesten de NGK’ers afscheid nemen van hun kerkgebouw en lieten ze ‘de vrouw in het ambt’ voorlopig rusten. De GKv’ers moesten wennen aan een combo en meer Opwekkingsliederen. Maar daarvoor in de plaats is er eenheid gekomen tussen twee gemeentes die ruim veertig jaar gescheiden optrokken. Gerrit Bekendam en Jan Both vertellen open over het proces dat leidde tot de eenheid in Nijverdal. Ze waren beide voorzitter van de kerkenraad – Bekendam van de NGK en Both van de GKv – in de aanloop naar 1 januari 2015.

Snuffelen
‘Het proces van eenheid begon in 2008 met het erkennen van elkaar over en weer’, vertelt Bekendam. ‘Dat was een formeel moment. Sindsdien gingen we wat aan elkaar snuffelen. Toen wij als NGK wilden gaan verbouwen, kwam de samenwerking in een stroomversnelling. We hadden vervangende kerkruimte nodig en gingen met onze GKv-broeders in overleg of we hun kerkruimte konden gebruiken. Iemand kwam toen met het ondeugende idee om in die periode ’s middags gezamenlijke diensten te houden.’ Both, lachend: ‘Zo is het gekomen dat we nu samen zijn.’ Hij vervolgt: ‘Wat ook hielp, is dat onze beide predikanten destijds, Herman Scheffer en Rolf van Ommen er positief instonden. Daar zagen we Gods leiding in.’

Bouwen aan vertrouwen
De jaren daarna werd de samenwerking steeds intensiever. Bekendam: ‘We zijn eerst gaan ‘bouwen aan vertrouwen’. Dat werd ook ons jaarthema.’ Both: ‘En we zijn samen activiteiten gaan organiseren, zoals wandelen en bij elkaar eten.’ De twee kerkenraden zaten in die tijd ook geregeld bij elkaar aan tafel om dingen ‘inhoudelijk te bespreken’. Both: ‘We hebben het verleden wel benoemd, maar niet opnieuw gedaan.’ Bekendam vult aan: ‘Tachtig procent bindt ons en twintig procent niet. De verschillen moet je niet vergeten, maar je moet er ook niet in blijven hangen. De eenheid is heel belangrijk.’

Niet iedereen positief
Niet iedereen in de twee streekgemeentes was positief over de samenwerking. Zo’n dertig tot veertig mensen zijn uiteindelijk vertrokken. Both: ‘Binnen de GKv waren al mensen die moeite hadden met bepaalde veranderingen in het kerkverband. Dit was toen de druppel voor hen.’ Bekendam: ‘Ik denk dat sommige mensen van de GKv moeite hadden met het iets vrijere bij de NGK zoals vrouw in het ambt en omgang met schriftgezag … Maar er zijn ook NGK’ers vertrokken, bijvoorbeeld omdat ze niet meer onder het “juk van de synode” wilden komen of omdat ze – als er dan toch wat veranderde – liever naar een kerk dichter bij huis gingen.’ De kerkenraden voerden verscheidene gesprekken met de ‘bezwaarden’ maar dat mocht niet in alle gevallen baten. Both: ‘Als je elkaar niet meer overtuigt, dan moet je je conclusies trekken. Maar het is altijd jammer dat het gebeurt.’

Betrek de leden
De twee gemeentes hebben de tijd genomen om elkaar te vinden en uiteindelijk samen te gaan. En dat willen de twee mannen de landelijke vergadering van de NGK en de synode van de GKv ook meegeven: betrek de leden erbij, neem de tijd maar zorg ook dat er geen ‘open einde’ is. En volgens hen is het ook heel belangrijk dat er een verootmoediging plaatsvindt.

Steeds meer één gemeente
Intussen komen de vijfhonderd leden van de Levensbron iedere zondag samen. In het jaarboekje is al niet meer te zien wie oorspronkelijk uit welk kerkverband komt. Er valt nog wel wat te verbeteren, vinden de twee ex-voorzitters. Zo mengen de kringen zich nog niet heel soepel. Bekendam: ‘Maar ik denk dat mensen elkaar langzamerhand wel gaan vinden.’ Voor de Levensbron kan de landelijke weg naar eenheid niet snel genoeg ingeslagen worden. Bekendam: ‘We stuurden in het verleden al een keer een brief naar de twee landelijke kerkverbanden: ‘Ga maar gauw samen!’ Both, lachend: ‘Wij hebben het goede voorbeeld gegeven.’

De Levensbron
Samenwerkingsgemeente GKv-Ngk
Sinds: 1 januari 2015
Predikant: Herman Scheffer (NGK)
Aantal leden: 500
Kerkgebouw: de Levensbron
Website: www.delevensbron-nijverdal.nl

Auteur: Linda Stelma

Het is dik aan tussen de GKv en de NGK. Een eerste gezamenlijke landelijke bijeenkomst ligt in het verschiet. Is de verloving nu een feit? ‘Het ligt anders: dit gaat om het herstel van een verbroken huwelijk. Dat maakt het urgenter, maar het is ook de reden om voorzichtig stappen te zetten.’ Een gesprek met Willem Smouter en Melle Oosterhuis, respectievelijk voorzitter van de Landelijke Vergadering van de NGK en voorzitter van de Generale Synode van de GKv.

‘Eigentijds, missionair, Bijbelgetrouw en confessioneel’

De synode van de GKv heeft de toenadering tussen beide kerken in een stroomversnelling gebracht. De synode was veelbesproken, vooral door het besluit om vrouwen toe te laten tot de ambten. Daar volgde een stroom reacties op. De toenadering tot de NGK blijkt minder gevoelig te liggen. Melle: ‘Ik heb daarover geen e-mails gekregen van verontrusten. Wel heel veel enthousiasme en steunbetuigingen. Of dit proces zonder kleerscheuren kan, zonder kerkleden of kerken die het niet meemaken? Dat is nauwelijks te voorkomen, bij welke keuze dan ook. Maar ik heb goede hoop dat we de kerken meekrijgen. Ik denk dat we zo historisch winst kunnen boeken voor de zaak van Christus.’

Willem, hoe zijn de reacties aan de kant van de NGK?
Willem: ‘Nu de weg openligt voor toenadering zie ik dat hier en daar oud zeer opspeelt. Ik zie koudwatervrees bij sommigen. Ze zijn bang dat alsnog “al die kerkelijke regels” terugkomen. Ik denk dat we ons daar niet door moeten laten leiden. We moeten wel goed nadenken over wat we willen bereiken. Willen we dat we allemaal volgens een samen afgesproken manier moeten denken of geven we elkaar ruimte? Ik pleit voor ruimte.’

En diegenen die het verleden echt met zich meedragen?
Willem: ‘Ik denk dat we nu zover zijn om de pijn en wat er fout is gegaan wel te benoemen, maar niet langer naar één kant. We zaten samen in een klimaat waarin je keihard met elkaar omging. Zeker, er is verschil tussen de slachtoffers en degenen die gemeenten wegriepen bij hun kerkenraad en predikant. Maar die harde cultuur hadden we beiden. Historicus Ab van Langevelde noemt dat de “greep van het absolute”. We hadden allemaal ontzettend gelijk, vonden we. Deafgelopen jaren is er in allerlei situaties vaak schuld uitgesproken. Wat blijft, is dat je nu samen vanuit verootmoediging en schaamte terugkijkt op het verleden.’
Melle: ‘Mijn ervaring is dat het in lokale samensprekingen goed is om eerlijk naar de kerkgeschiedenis te kijken. De vraag over schuld belijden hoort daar een plek in te hebben. In Ede is dat gedaan. We kwamen nader tot elkaar. De weduwe van ds. Roukema, die toen als ontrouwe herder terzijde is geschoven, was nog in leven. Bezwaarde broeders hadden de gemeente weggeroepen bij de ontrouwe kerkenraad. We zijn toen in die historie gedoken en hebben gezegd: dat is fout gegaan. Maar we realiseerden ons dat schuld belijden goedkoop kan zijn als je zelf niet betrokken was. Van de drie broeders die de gemeente achter de kerkenraad hadden weggeroepen, waren er nog twee in leven. Met hen zijn we tot een gezamenlijke formulering van schuldbelijdenis gekomen. Dat was een doorbraak. In zo’n proces zit je soms met tranen in de ogen: hoe heeft dit zo kunnen gaan?’

Nu dus een allereerste gezamenlijke vergadering. Wat is de bedoeling?
Willem: ‘We gaan op 11 november met veel mensen van binnen en buiten onze kerken in gesprek over wat er in de kerken leeft. We vergaderen in de Nieuwe Kerk in Kampen en in de Theologische Universiteit, plekken waar veel gebeurd is. Nu willen we daar uitstralen dat we elkaar willen vinden. In de middag willen we spreken over twee formele besluiten: het officiële voorstel om naar kerkelijke eenheid toe te werken en de vorming van een regiegroep die dat proces moet begeleiden.
’s Avonds sluiten we af met een dienst inclusief avondmaalsviering. Iedereen is welkom. Misschien is niet het hele dagprogramma openbaar, daar kijken we nog naar. Maar dan is er een  parallelprogramma met ruimte voor ontmoeting.’

Stel dat er over een aantal jaren een nieuwe, gezamenlijke kerk is. Hoe gaat dat dan plaatselijk? Moeten gemeenten gaan mixen?
Melle: ‘De situatie kan zich voordoen dat kerkelijke eenheid op lokaal niveau een brug te ver is. Dat gaan we ook niet van bovenaf opleggen. Gemeenten kunnen voor zichzelf de tijd en de ruimte nemen om daarnaar toe te groeien. Het moet vooral van de lokale situatie afhangen wat er gebeurt. Is het gezond voor het kerkelijke leven om te gaan mixen? Of is het vruchtbaarder om in bestaande gemeenten verder te gaan? In het laatste geval kun je elkaar wel tot een hand en een voet zijn.’
Willem: ‘Het probleem is niet of gemeenten zelfstandig verder kunnen gaan. Dat kan gewoon. Het probleem is eerder dat er heel veel kerken zijn die al zijn gefuseerd, terwijl we dat nog niet goed geregeld hebben. De fusie van de NGK en de GKv is geen ontwikkeling die door een synode in werking is gezet. Dit is een ontwikkeling die volgt op wat er plaatselijk gebeurt. In allerlei plaatsen bestaat nu al een fusiekerk. Intussen moeten ze voor de kerkelijke afdrachten toch ergens in een bakje bijhouden wie bij de GKv hoort en wie bij de NGK.’

Gaat het lukken om in 2023 een kerkverband te vormen?
Willem: ‘Dat jaartal heeft gecirculeerd, maar daar bestaat geen afspraak over. Wij zijn bezig met een proces waarin we met blijdschap zien wat God doet. We haken daarop in. Ik ben dankbaar voor het klimaat waarin dit kan en ik wil er graag aan bijdragen.’
Melle: ‘Het is logisch dat je ook nadenkt over een termijn. Maar daar zijn we nog niet uit. Het is een vloeiend proces, waarin af en toe een momentum zal zijn. Ik mag wel zeggen dat ik met hart en ziel gebeden heb en er ook aan heb meegewerkt dat we hier zouden komen. Ik loop dagelijks rond als  en dankbaar mens. Ik zie met blijdschap uit naar 11 november, het startpunt van het proces.’

Wat is de grootste uitdaging voor de nieuwe, gezamenlijke kerk?
Melle: ‘Ik denk om eigentijds, met missionair elan en maatschappelijk betrokkenheid een bijbelgetrouwe, confessionele kerk te zijn. We willen graag wat waardevol is rechtovereind houden. Tegelijk willen we de mogelijkheid om winst te boeken maximaal uitbuiten. Ik denk zelf dat op het vlak van eigentijdse vormgeving in onze kerken nog een wereld te winnen is. Op het vlak van missionaire gerichtheid en maatschappelijke betrokkenheid zie ik beweging. Tegelijk mogen we de rijkdom van onze historische erfenis onder ogen zien. Wat mij betreft zit die rijkdom in het  verbondsmatig gereformeerd zijn en de daarmee gegeven gereformeerde theologie. Daarmee onderscheiden we ons in de christelijke wereld. We hebben een boodschap: denk vanuit de soevereiniteit van God. Leef vanuit de rijkdom en zekerheid van het verbond. In contacten wereldwijd maak ik het echt anders mee.’
Willem: ‘Ik denk dat we een kerk nodig hebben waarin een stevige gereformeerde prediking en een open evangelische spiritualiteit met elkaar verbonden worden. Maar de grootste rijkdom van deze nieuwe kerk is Jezus Christus en zijn offer. Ik maak me niet druk om de vraag hoe we ons onderscheiden van andere christenen. Het verhaal van Jezus, van zijn genade en waarheid, van het verbond in zijn bloed, is zo’n uniek verhaal. Daar kom ik het verst mee.’

Hebben jullie tegelijk nog een open blik naar andere kerken?
Willem: ‘Binnen de christelijke familie zijn de NGK en de GKv elkaars naaste verwanten. Je gaat je eerst verzoenen met je naaste. Ik hoop dat we dat zo snel mogelijk doen. Dat kan inspireren om je constructief op te stellen in de gemeenschap van de bredere christenheid.’
Melle: ‘Ik denk meteen aan onze relatie met de CGK. Dat is de volgende naaste verwante.’
Willem: ‘Voor beide kerken zijn dat de oudste contacten die we hebben. Die willen we niet kwijt.  Maar dat is niet het laatste, de kerk is breder. Er bestaan al gemeenschappelijke kerken waar ook de PKN bij betrokken is. De kerkelijke muurtjes zijn kniehoog geworden. Dat is een werkelijkheid waarmee we nog moeten leren omgaan, maar het is wel de werkelijkheid.’
Melle: ‘De relatie met de CGK is misschien niet gemakkelijker geworden. Het besluit om vrouwen toe te laten tot de ambten kan meer verwijdering geven. Daar liggen dus uitdagingen, maar die hebben niets te maken met de hereniging tussen de GKv en de NGK. Beide kerken hadden al veel meer contacten dan onze bilaterale contacten. Gelukkig zijn er veel plekken waar toenadering en ontmoeting met de CGK plaatsvindt. En laten we eerlijk zijn: ook de NGK en de GKv verschillen van elkaar.
De grote uitdaging voor ons als GKv zal zijn om met die verschillen om te gaan. Hoe kunnen we plaatselijke kerken in de vormgeving van de erediensten maximale ruimte geven om zichzelf te zijn? Wat is de plek van praktiserende homoseksuelen? Daar zullen we over moeten nadenken. Ik wil gemeenten graag de ruimte geven om maximaal in de vrijheid te staan. Tegelijk denk ik dat het goed is om na te denken over hoe je met elkaar omgaat binnen een kerkverband. Welke betekenis heeft dat voor lokale kerken? Kunnen we samen loyaal zijn aan de kerkgemeenschap die je met elkaar vormt?’

Willem, wat waardeer je in de GKv?
Willem: ‘Ik vind het mooi hoe intensief binnen de vrijgemaakte wereld wordt gesproken en nagedacht. Of het nu gaat over de positie ten opzichte van de evangelische beweging, de discussie over ambten en man/vrouw of onze roeping voor een zorgzame omgang met het milieu, ik kijk met enige jaloezie naar de bezinning en toerusting daarover binnen de GKv. Dat mis ik in onze kerken. We zijn natuurlijk ook een stuk kleiner.
Ook in de NGK zie ik allerlei ontwikkelingen: variatie in muziek in de erediensten, het feit dat het minder vanzelfsprekend is om rond je achttiende belijdenis te doen, de tweede dienst die niet meer vanzelf spreekt, kerkelijke perforatie. Allemaal thema’s die op het bordje van elke gemeente liggen. Maar wij hebben niet de capaciteit en de cultuur om er goed over na te denken. Op dat vlak wil ik graag leren. Ik herinner me spraakmakende themabijeenkomsten in de GKv over verschillende onderwerpen. Dat is een teken van een functionerend kerkverband.’

Melle, wat waardeer jij in de NGK?
Melle: ‘Ik heb altijd het gevoel gehad dat er in de NGK een gezonde christelijke intuïtie bestaat, die  de functie van kerkelijk kompas heeft. Je moet regels hebben in de kerk, maar ook christelijke nuchterheid en intuïtie, die je helpen om met die regels om te gaan. Het heeft ook wel met een gezond relativeringsvermogen te maken, waardoor je in allerlei situaties een ander eens het voordeel van de twijfel kunt geven. Dat je iemand barmhartigheid bewijst in plaats van afhoudt van het avondmaal. Geen Konsequenzmacherei. Ik zou willen dat dat een kenmerk wordt van deze nieuwe kerk. Ik heb het niet over vrijheid blijheid. Ik wil in het licht van de Bijbel dingen benaderen. Daar horen exegese, historie en confessie bij, maar ook de vraag hoe Jezus zou handelen. De fijngevoeligheid van Filippenzen 1:9, dat is waar het op aankomt.’
Willem: ‘Er zit ook wel een keerzijde aan. Het lastige bij ons is dat te weinig mensen de verantwoordelijkheid voor het hele kerkverband meevoelen. Het is charmant zoals we veel dingen regelen. Maar het is niet houdbaar. Pas als er iets fout gaat, vragen we ons af hoe het landelijk geregeld is. Ik hoop dat we daar verder in komen. Gezonde regels en afspraken zijn nodig. Gelukkig is er al een proces gaande waarin we steeds vaker dingen samen doen.’
Melle: ‘Zorgvuldige regelgeving is goed. Maar als je doorschiet, kom je terecht in kerkelijk formalisme. Als jonge dominee heb ik me daar denk ik ook wel schuldig aan gemaakt. Ik verbeeld me dat ik er los van gekomen ben. Het hart van het kerkverband kan niet in een kantoor gestopt worden.’

Waar hebben we het kerkverband echt voor nodig?
Melle: ‘Om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen, bijvoorbeeld voor de universiteit. Maar ook voor alle onderlinge contacten en organisatie.’
Willem: ‘Zonder kerkverband gaat het niet. Aan het samen kerk zijn zitten heel gewone kanten: je hebt te maken met de ANBI-erkenning, gemeenten moeten cijfers publiceren, pensioenen van predikanten moeten geregeld worden enzovoort. Het Steunpunt Kerkenwerk kan op allerlei vlak adviseren.’

Wanneer gaan we de verkeerde kant op in het fusieproces?
Willem: ‘Als we een dichtgetimmerde organisatie hebben waar niemand een band mee heeft.’

 

Dit interview is gepubliceerd in Onderweg #19, auteur: Embert Messelink (NGK).