Eerste plannen

Kerken herenigen: hoe doe je dat eigenlijk? Niemand van ons heeft daar ervaring mee. Toch komt de Regiegroep Hereniging NGK-GKv binnenkort met plannen om het herenigingsproces in goede banen te leiden.

Op 11 november 2017 stelde de gemeenschappelijke vergadering van de GKv-synode en de Landelijke Vergadering van de NGK de regiegroep in om leiding te geven aan het ingezette herenigingsproces. ‘Misschien hadden sommige mensen al eerder iets van ons willen horen, maar het laatste wat we wilden, was overhaast te werk gaan’, zegt Regiegroep-voorzitter Ad de Boer. ‘We hebben de afgelopen maanden zeker niet stil gezeten, maar de tijd genomen om onze weg te zoeken om te zoeken naar de wijsheid en leiding van Gods Geest. Die tijd hadden we echt nodig, want we konden niet zomaar even een herenigingsdraaiboek van jaren geleden uit de kast trekken. Dat is er gewoonweg niet. We voelden ons spoorzoekers op onbekend terrein: wat is precies onze opdracht, wie moeten we daarbij betrekken, welke stappen zetten we eerst? Dat soort vragen.’ En niet het minst belangrijk: ‘Hoe voorkomen we dat de hereniging een knutselwerkje van ons wordt, iets wat wij regisseren in plaats van een geboorte- en groeiproces waarin Gods Geest de leiding heeft?’

Hoofdlijnen voor hereniging
Om die vragen te doordenken hebben de acht leden van de Regiegroep sinds november maandelijks een dag bij elkaar gezeten. ‘Geleidelijk aan worden de contouren scherper en krijgen we zicht op de weg die voor ons ligt’, zegt De Boer. De Regiegroep ziet een viertal hoofdlijnen voor zich: 1. Werken aan verzoening en heling, 2. de missie en visie van de herenigde kerk doordenken – wie zijn we, waarvoor zijn we op aarde? – en een nieuwe kerkorde ontwerpen, 3. bezig zijn met vragen van kerkverbandelijke organisatie en 4. het versterken van het draagvlak voor de hereniging door het gesprek met de kerken en kerkleden te zoeken.

Verzoening en herstel
Ad de Boer: ‘Er zijn rond die eerste lijn – verzoening en herstel – op 11 november in Kampen mooie dingen gebeurd. Er zijn mensen verzoend en geheeld naar huis gegaan. Plaatselijk is er her en der ook het nodige gebeurd. Maar daarmee is het niet klaar. Er zijn nog heel wat plaatsen waar pijn en verdriet over de breuk van vijftig jaar terug of over wat er korter geleden is gebeurd, nog onbesproken zijn. Voor juist deze gemeenten komt er een handreiking die ze kunnen gebruiken bij de vraag: Is er pijn en verdriet bij leden van onze gemeente over wat er in de jaren zestig of korter geleden gebeurd is? Hoe kunnen we daar zicht op krijgen? Soms zijn de direct betrokkenen van toen overleden, maar leven er nog familieleden. Kan er contact met hen gelegd worden? Dat soort vragen. En dan natuurlijk ook: Wat is er nodig om tot verzoening en herstel te komen?’ De handreiking is niet als een soort checklist of stappenplan bedoeld. ‘Zo van: als ze alle stappen zet, dan komt het vanzelf goed. Zo werkt het natuurlijk niet. Wellicht zijn sommige gemeenten of gemeenteleden er nog niet aan toe. De werkelijkheid is weerbarstig. En bovenal: het is Gods Geest die harten bij elkaar brengt en niet onze methode’.

Handreiking
Die handreiking is geschreven door de Deputaten Kerkelijke Eenheid (DKE) van de GKv en de Commissie voor Contact en Samenspreking (CCS) van de NGK waarmee de Regiegroep nauw samenwerkt. Deputaten en commissie hebben de afgelopen 25 jaar met elkaar vooral over de verschillen tussen GKv en NGK gepraat, maar richten de focus nu gezamenlijk richten op het contact met de plaatselijke kerken. ‘Zodra de handreiking klaar is, gaat die naar alle GKv- en NGK-gemeenten. We horen ook graag de reacties erop: Is de handreiking bruikbaar? Wat vindt er plaats aan verzoening en heling? Wat blijkt lastig of ingewikkeld te zijn?’.

De landelijke kant van verzoening en heling – met als belangrijkste vraag: moet er schuld worden beleden voor wat er in de jaren zestig gebeurde en zo ja, door wie? –  is al wel in de Regiegroep besproken, maar er is nog geen conclusie getrokken.

Herkenbare missie
De tweede lijn gaat over nieuwe gezamenlijke kerkorde die er moet komen en waarin we de afspraken vastleggen die we als kerken met elkaar maken. Volgens Ad de Boer gaat daaraan vooraf de missie en de visie van de nieuwe kerk. ‘Wie zijn we? Waar staan we en waar gaan we voor? Hoe willen we kerk van Jezus Christus zijn in een tijd die in tal van opzichten zo anders is dan toen we in de jaren zestig elkaar kwijtraakten? Op de websites van bijna alle gemeenten van GKv en NGK vind je zo’n missie en visie. We denken dat het goed is dat we ook als herenigde kerk naar binnen en naar buiten duidelijk maken: dit willen we – door Gods genade – zijn. Het zou mooi zijn als er iets komt dat kort en kernachtig is en dat kerkleden enthousiast maakt, ook degenen die de breuk van vroeger niet hebben meegemaakt, omdat ze nog niet geboren waren of later lid van de GKv of NGK zijn geworden. We hopen dat het bij mensen landt, dat het hen pakt. Zo van: yes, bij die kerk, daar wil ik wel bij horen’.

Samenvoegen op landelijk niveau
Dan is er in de derde plaats de meer organisatorische kant. In beide kerken zijn tal van landelijke commissies, deputaatschappen en instellingen werkzaam die wat er in de plaatselijke gemeenten gebeurt, faciliteren en ondersteunen. Denk aan de Predikantsopleiding, de instanties voor Dovenpastoraat, Meldpunt Seksueel Misbruik, Kerkrecht, financiële steun aan gemeenten, contact met buitenlandse kerken, toerusting etc. Voor zover ze geheel of gedeeltelijk actief zijn op hetzelfde werkveld hebben de GKv- en NGK-instanties koppelsgewijs een brief van de Regiegroep gekregen met een aantal vragen over de mogelijkheden van samenwerking en integratie met het oog op de hereniging, met het verzoek om die vragen beantwoorden. ‘En dan niet de GKv-instantie en de NGK-instantie apart, maar het liefst samen’, vermeldt De Boer erbij.

Draagvlak
Ten slotte de vierde lijn. Bouwen aan draagvlak voor de hereniging bij gemeenten en gemeenteleden is een belangrijke taak voor de Regiegroep. Ad de Boer: ‘Dat is bij gemeenten van GKv en NGK in dezelfde stad of hetzelfde dorp die elkaar korter of langer geleden gevonden hebben, waarschijnlijk niet zo moeilijk. Maar wat als er nauwelijks contact is of als de verschillen plaatselijk groot zijn? En wat als er geen partnerkerk in de buurt is, zoals in Noord- en Zuid-Nederland met veel GKv-gemeenten en heel weinig NGK-gemeenten? Met antwoorden op dat soort vragen proberen we in de komende tijd de kerken te dienen. In gesprek met betrokkenen willen we werken aan een breed gedragen visie op hoe een herenigde kerk er uit kan zien. ’.