Nieuwe samenwerkings-gemeente in Heerde-Epe

Vanaf 1 september 2018 vormen de Nederlands Gereformeerde Kerk en de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt te Heerde – Epe een samenwerkingsgemeente. Na een landelijk kerkelijk conflict in de jaren zestig zijn beide kerken (landelijk en plaatselijk) gescheiden opgetrokken, maar daar komt in Heerde nu een einde aan.

De afgelopen jaren zijn er steeds meer dingen gezamenlijk opgepakt, zoals het jeugdwerk, de middagdiensten, gezamenlijk kerkenraadsoverleg, etc. “Zo konden we aan elkaar wennen en elkaar opnieuw vinden”, volgens Klaas Harink, de voorzitter van de gezamenlijke kerkenraad. ‘We beseften dat gescheiden optrekken niet langer verantwoord was: we zijn broers en zussen van elkaar en willen samen God dienen en elkaar tot een hand en een voet zijn’.

In juni is er een verzoeningsdienst geweest, waarin spijt is betuigd voor de harde woorden die in het verleden tot elkaar zijn gesproken (zie impressie van deze dienst hieronder). Op zondag 2 september is tijdens de morgendienst het samengaan gemarkeerd. De beide kerken in Heerde-Epe die gezamenlijk zo’n 350 leden tellen, zullen vanaf die dag als één gemeente, onder één kerkenraad verder gaan als Verbindingskerk. “Deze naam is gekozen omdat we daarmee aangeven dat God een God is van verbinding: rondom het kruis van Jezus zijn we verbonden met Hem, met elkaar en met onze omgeving”. Ds. Richard Vervoorn en ds. Jaap Cramer zijn als predikanten aan die nieuwe gemeente verbonden.

HEERDE – REPORTAGE Zware woorden werden er gesproken eind jaren zestig rondom de breuk in de Gereformeerde Kerken. Ook in Heerde. Mensen raakten ‘gruwelijk beschadigd’. De vrijgemaakt-gereformeerden namen onlangs het initiatief tot een verzoeningsdienst met de Nederlands-gereformeerden waarin zij schuld beleden en waarin ze zich verootmoedigden voor hun ‘hardheid’. Zondag 3 juni 2018 was de gezamenlijke dienst.

De aula van scholengemeenschap De Noordgouw in Heerde loopt langzaam vol met kerkgangers. Mensen groeten vriendelijk. Verscheidene bezoekers zitten achterstevoren in gesprek met de mensen achter hen. Het orgel begint te spelen en de klanken van ‘O, leid mijn blindheid bij de hand’ begeleiden het geroezemoes. Tegen 9.30 uur worden er nog extra stoelen bijgezet. Een rood gordijn op het podium gaat open en een piano en ballonnen worden zichtbaar.

Dominee Jaap Cramer van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt leidt de dienst. Hij kondigt psalm 133 (Liedboek-versie) aan als eerste lied: ‘Zie toch hoe goed, hoe lieflijk is ‘t dat zonen –  van ‘t zelfde huis als broeders samenwonen. Een liefdeband houdt hen tezaam.’ Het wordt deze ochtend gezamenlijk gezongen door de leden van zowel de Nederlands Gereformeerde Kerk (NGK) als van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt (GKv). De twee plaatselijke kerken trekken al langere tijd gezamenlijk op in Heerde door gecombineerde diensten te houden. Op 1 september worden de twee kerken samengevoegd.

Maar eerst is er nog deze verzoeningsdienst. Jaap Cramer weet de betekenis daarvan helder uit te leggen aan de kinderen die voor even aan de gedekte avondmaalstafels mogen komen zitten. ‘We denken er vandaag aan terug dat onze kerk gescheurd is. Een deel van de mensen dacht dat dat moest. Nu zeggen we: “Dat had nooit mogen gebeuren en we hebben er spijt van.” Opa’s en oma’s kunnen nog last hebben van wat er toen gebeurde. Ze voelen zich er schuldig over, of verdrietig omdat tegen hen werd gezegd: “Ga maar weg”.’

Gruzelementen
Cramer preekt naar aanleiding van Exodus 32 waarin het volk Israël in de woestijn een gouden kalf maakt als Mozes de berg op is gegaan. Als Mozes terugkomt en ziet wat het volk heeft gedaan, smijt hij woedend de stenen met daarop Gods geboden op de grond. Het verbond ligt aan gruzelementen. Cramer komt gelijk to the point en draait niet om de hete brij heen: ‘Er is voor een kerk bijna geen mooier woord dan “verbinding”. Maar als de kerk breekt, is het woord net zo kapot als de stenen tafel. We breken Jezus. Hij is het Woord van God.’ En: ‘Alle zonden hebben dit gemeenschappelijk: het verbreekt de gemeenschap. Het maakt alles kapot.’

Cramer geeft ook een uitleg over de eigenschap van God dat hij ‘het derde en vierde geslacht laat boeten voor de zonden van hun vaderen’. Maar boeten kan hier ook bezoeken betekenen, zo houdt hij zijn gehoor voor. En dan maakt hij even een zijsprong: ‘Ik ben geboren in 1984 en heb niets gemerkt van de kerkstrijd en de scheuring. Misschien ben jij ook jong en heb je zoiets van: waarom is die schuldbelijdenis nodig?’ En dan komt hij bij de betekenis van het woord ‘bezoeken’ uit. ‘Het kan zijn dat we van onze grootouders iets hebben meegekregen van hun felheid of onverdraagzaamheid of stelligheid. Ook wij moeten onszelf goed onderzoeken. Ik weet dat er in de tijd van de scheuring heel veel liefde voor God was, ijver, vuur. Maar we zien nu ook wat er onheilig was. We gaan vanmorgen besmeurd en verbrand naar God. Hij is geduldig met ons en trouw aan ons. Jezus “ontbreekt” de zonde en hij maakt mijn brokken ongedaan.’ Zijn ‘amen’ wordt zacht instemmend beantwoord.

Spijt
In deze dienst is ook ruimte voor andere mensen om iets te zeggen. Klaas Harink spreekt namens de vrijgemaakte kerkenraad. Hij gaat terug naar 1967 en schetst hoe de Open Brief de aanleiding was voor de breuk. ‘De Open Brief fungeert in meerdere kerken als toetssteen. Ben je vóór, of zelfs als je niet uitgesproken tegen bent, dan ben je niet recht in de leer en wordt dit een geldige reden voor buitenverbandplaatsing van dominee, kerklid of plaatselijke kerk. De buiten-het-verband-geplaatste kerk is dan een valse kerk. Daar mag je dus ook niet meer naartoe als kerklid, want dan riskeer je net zo goed vermaning. Dat hebben we ook teruggelezen in de notulen van de GKv Heerde.’ Na deze terugblik volgt er een schuldbelijdenis. ‘Van die zware woorden van toen, daar hebben we nu, als GKv-Heerde, spijt van.’

Er komt een oude man naar voren. En dan blijkt hoe belangrijk deze verzoeningsdienst is voor individuele mensen. De woorden van ‘broeder Harink’ zijn hem uit het hart gegrepen, vertelt het NGK-lid van het eerste uur. ‘De belijdenis van schuld is helder, onbevangen, liefderijk en pastoraal.’ En dan vertelt hij met gebroken stem hoe de breuk in 68/69 hem diep in zijn ziel heeft geraakt. ‘We werden aan de kant gezet. Van meet af aan heb ik betoogd dat we moeten terugkijken op wat faliekant fout is gegaan.’

Dat terugkijken begon voor hem een aantal jaren geleden, onder meer door gesprekken met de vrijgemaakte dominee Jaap Cramer. De schuldbelijdenis van de vrijgemaakten en de verzoening die er nu is, maken hem dankbaar. ‘Ik loof en prijs mijn Vader in de hemel dat dit allemaal zo heeft mogen gebeuren. En u broeders en zusters, ik heb u – vrijgemaakt en Nederlands-gereformeerd – van harte lief. Daar ligt het niet aan. Maar ik wilde dat er recht gedaan werd. Dat is nu gebeurd.’ Als hij terugloopt naar zijn plaats komt hij halverwege Jaap Cramer tegen. De jonge predikant geeft hem in het voorbijgaan een omhelzing.

Het gaat volop over schuld en vergeving in deze dienst. In het gebed, in de preek, en in het zingen – ‘Vader vol van vrees en schaamte’ en ‘Schuldig staan wij voor u Heer’. De lange avondmaalstafel worden drie keer gevuld. De organist speelt als iedereen weer naar zijn plek terugloopt ‘Groot is Uw trouw of Heer.’ Als de kinderen weer terugkomen van hun eigen programma zingen ze ‘Tot zeven maal zeventig maal’.

Dominee Jaap Cramer had nog meer willen zingen in deze dienst. Psalm 103 bijvoorbeeld. Maar die schrapt hij om de tijdswille. ‘Maar ik zou u willen vragen de psalm thuis in zijn geheel te lezen. U vindt er veel componenten van wat we vandaag gehoord hebben.’ En dan is het na bijna 2 ½ uur tijd voor het slotlied. De gelovigen zingen uit volle borst: ‘U roept ons samen als kerk van de Heer, verbonden met U en elkaar.’

Auteur: Linda Stelma